Tìm hiểu Kênh Vĩnh Tế

Nằm song song có đường biên giới Việt Nam - Campuchia, bắt đầu từ bờ tây sông Châu Đốc (tỉnh An Giang) tới sông Giang Thành, thị xã Hà Tiên (tỉnh Kiên Giang). Đây là con kênh đào to nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam.

Kênh Vĩnh Tế được khởi công xây dựng vào tháng 12 năm 1819 dưới triều Vua Gia Long (1802 – 1820) và hoàn thành vào tháng 5 năm 1824 dưới triều Vua Minh Mạng (1820 – 1840) nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao thương giữa những địa phương với các nước lân cận. Chỉ huy chính của công trình là Trấn thủ trấn Vĩnh Thanh Thoại Ngọc Hầu (1761 – 1829), người đã sở hữu công to trong việc đào mẫu kênh nối rạch Long Xuyên (An Giang) sở hữu hệ thống thủy đạo ở Rạch Giá (Kiên Giang). Tên của ông đã được triều Nguyễn lấy để đặt tên cho dòng kênh là Thoại Hà; đồng thời đặt tên ngọn núi Sập bên bờ phía đông của kênh Thoại Hà là Thoại Sơn.

Kênh Vĩnh Tế được thi công ở nơi "đồng ko mông quạnh", thiếu thốn hầu hết bề, sơn lam chướng khí làm đa dạng nhân công lâm bệnh tật. bởi vậy, trong vòng 5 năm, việc đào kênh Vĩnh Tế buộc phải hoãn lại 2 lần. Vượt qua hầu hết khó khăn, quan dân nhà Nguyễn có sự giúp sức của Campuchia đã hoàn thành việc đào kênh Vĩnh Tế với chiều dài 87km, độ rộng trung bình 30m, độ sâu trung bình khoảng 2,55m.

lúc công trình hoàn thành, Vua Minh Mạng đã ra lệnh ban thưởng trọng hậu cho chỉ huy chính của công trình là Thoại Ngọc Hầu cộng những quan với công và quốc vương Campuchia. Nhà vua đặt tên loại kênh theo tên bà Châu Thị Vĩnh Tế (1761 – 1862), phu nhân của Thoại Ngọc Hầu, người phụ nữ tài năng, đức độ, có công giúp chồng trong việc xây dựng kênh.

Năm Minh Mạng thứ 8 (1828), nhà vua còn cho dựng bia ở núi Sam (An Giang) ghi lại công đoạn xây dựng kênh Vĩnh Tế; đồng thời ra lệnh tổ chức lễ tế các binh lính và sưu dân đã bỏ mạng trong quá trình đào kênh và giao cho Thoại Ngọc Hầu soạn "Tế nghĩa trủng văn" để đọc ở buổi lễ.

Kênh Vĩnh Tế là công trình sở hữu giá trị to to về chính trị, an ninh quốc phòng, đối ngoại cũng như lớn mạnh vùng biên viễn trên đa số khu vực Tây Nam từ Châu Đốc tới Hà Tiên. hiện tại, con kênh này vẫn giữ vai trò quan trọng về trị thủy, giao thông, thương mại, biên phòng, thể hiện sức lao động sáng tạo xây dựng đất nước của người Việt và chính sách coi trọng thủy lợi để lớn mạnh của triều Nguyễn.